Darshan Mahabir,
25 maart 2025Het plaatje hiernaast is gemaakt door AI en heeft (voorlopig) niet veel te maken met hoe AI in de Nederlandse zorg echt wordt gebruikt. Maar de opkomst van AI biedt weldegelijk ongekende mogelijkheden. Het kan helpen met betere processen, lagere werkdruk en hogere zorgkwaliteit. Maar succes met AI hangt net zo veel af van technologie als van de mensen die ermee moeten werken.
Bij Mixit werken we voor veel zorginstellingen; van ziekenhuizen tot patiëntenorganisatie en van GGZ tot de gehandicaptenzorg. En telkens opnieuw zien we dat transformaties in de zorg complex zijn. In aflevering 3 van onze podcast De 30% Club heeft Lotte Cornelissen (veranderexpert Elkerliek Ziekenhuis) het niet voor niks over het ongemak van de nooit eindigende innovatie.
Enerzijds is digitalisering een way out om zorg toegankelijk te houden en de dubbele vergrijzing op te vangen. Tegelijkertijd heeft alles wat de zorg van morgen beter kan maken, een mogelijke impact op de continuïteit van de zorg vandaag. De belangrijkste schakel voor balans tussen die twee is niet technologie, maar de medewerkers.
Fantastische AI-ontwikkelingen in de zorg, maar...
In de afgelopen maanden hebben we veel ontwikkelingen en pilots gezien met AI binnen de Nederlandse gezondheidszorg.
- Integratie van AI in zorgsystemen: Integratie in zorgsystemen, zoals het EPD, helpt met het reduceren van handmatige administratie van patiëntgegevens.
- Multimodale AI-modellen: Deze modellen helpen bij het vroegtijdig signaleren van ziektes zoals sepsis, wat kan leiden tot snellere en effectievere behandelingen.
- Administratieve taken: AI automatiseert en verbetert administratieve taken door bijvoorbeeld patiëntinformatie te structureren. Daarnaast kan het bijvoorbeeld controles te doen op DBC registraties, zoals bij het HagaZiekenhuis.
- Verbeterde diagnostiek: Recente ontwikkelingen laten zien dat het inzetten van AI potentieel kan leiden tot vroegtijdige detectie van onder andere bepaalde type tumoren.
Het gaat om de mensen die ermee moeten werken
De belofte van AI voor de sector en de technologische vooruitgang zijn insane. Maar als zorginstelling moet je er wel eerst klaar voor zijn. Het wordt lastig om de waarde te verzilveren als je data ongestructureerd is en niet benaderbaar voor bijvoorbeeld (generatieve) AI of machine learning oplossingen.
Daarnaast ligt failure op de loer als we ons blindstaren op de technologie. Zoals ik al schreef: succes met AI hangt net zo veel af van technologie als de acceptatie en geletterdheid onder medewerkers. Investeren in hun kennis, kunde en adoptie is cruciaal als je wilt dat de tools ook daadwerkelijk (blijvend) gebruikt worden.
De stap naar een passende oplossing
Allereerst is het belangrijk dat AI oplossingen relevant en aansluitend zijn binnen de werkzaamheden van zorgmedewerkers. Pas als je dat goed in beeld hebt, kun je nadenken of en hoe AI daaraan kan bijdragen.
Deze stap wordt vaak overgeslagen omdat de technologie zo veelbelovend lijkt. Maar we weten dat 70% van de veranderingen faalt. En niet stilstaan bij vragen als ‘welk probleem los ik nu echt op' en 'sluit de oplossing wel aan bij hoe mensen werken?’ is vrijwel een garantie daarop.
Echter, als je bij die 30% succesvolle cases wilt horen, dan is deze stap echter niet optioneel. Dus vraag je af: welke doelen hebben mijn zorgmedewerkers? Welke drempels ervaren zij om die doelen te behalen? Hoe ziet hun werkdag eruit? Welke processen en protocollen volgen ze? Et cetera.
Design thinking is een goede methode om vanuit dit soort vragen te komen tot een oplossingsrichting. Door middel van prototypen kun je vervolgens vaststellen hoe een oplossing zo passend mogelijk aangeboden kan worden. Hoe relevanter de oplossing en hoe beter het aanbod aansluit op echte uitdagingen, hoe groter de kans op slagen.
AI verandert ook hoe mensen werken
Als je weet wat de passende oplossing is en hoe je dit laat aansluiten, kom je bij de volgende horde. Eigenlijk een tweeluik: je wilt dat de aangeboden AI-oplossing goed functioneert, maar ook goed landt bij de medewerkers. Dit vereist een aanzienlijke inspanning.
De inzet van AI betekent in veel gevallen dat de huidige manier van werken verandert. Bepaalde stappen kunnen bijvoorbeeld worden overgeslagen of gaan er anders uitzien.
Maar om echt die slag te slaan, moeten medewerkers gaan vertrouwen op technologie ondanks dat ze nog steeds verantwoordelijk zijn voor de uitkomst. Dat levert spanning op. Hindrik Wytzes, CIO van het Elkerliek ziekenhuis, vertelt daarover in onze podcast.
Het is dus cruciaal om de impact van deze verandering te begrijpen, en te bepalen hoe succes eruitziet voor de organisatie en voor medewerkers. Op basis daarvan besluit je hoe je mensen op een passende manier kunt ondersteunen om deze transitie soepel te laten verlopen. Daarbij zijn 5 pijlers belangrijk:
- Medewerkers betrekken: Betrek zorgverleners actief bij de ideevorming over oplossingen die hen ook echt gaan helpen en de implementatie daarvan.
- Een veranderaanpak opstellen: Breng in kaart hoe de verandering er exact uit moet zien, hoe succes eruitziet en welke stakeholders daarin belangrijk zijn.
- Goede communicatie: Begrijp weerstanden, wees transparant over de voordelen en mogelijke uitdagingen van AI en zorg ook dat je iedereen bereikt.
- Training en ondersteuning: Maak mensen vertrouwd met je AI-oplossing. Geef bijvoorbeeld een training, maar vergeet ook niet de ondersteuning on-the-job.
- Cultuurverandering: Werk aan een cultuur waarin innovatie en technologische adoptie – langdurig - worden aangemoedigd.
Hoe weet je of de transformatie succesvol is?
Ik wil toch nog even terugkomen op de vraag hoe succes eruit moet zien. Dit is geen makkelijke vraag namelijk. In mijn ervaring komt daar vaak intern veel discussie over. Vooral zodra we dat succes willen kwantificeren.
Heel fijn dat het doel is dat mensen meer tijd hebben aan het bed, maar hoeveel dan? En weten we hoeveel tijd ze nu hebben? En wat mag het ons kosten om dit echt voor elkaar te krijgen?
Ga deze vragen niet uit de weg, maar ga het gesprek aan met alle stakeholders.
In mijn overtuiging is succes van een groot deel van de AI-oplossingen in de zorg uiteindelijk te meten in blijvende gedragsverandering bij medewerkers. Daarom is het belangrijk om tijdens het verandertraject regelmatig metingen uit te voeren en continu te monitoren om het succes van AI te waarborgen.